In 2022 (voor 2023 zijn de cijfers nog niet gepubliceerd) maakten volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (www.cbs.nl) 1916 mensen een einde aan hun leven. Dat zijn gemiddeld ruim vijf zelfdodingen per dag! Voor jongeren tot 30 jaar blijkt zelfdoding zelfs de belangrijkste doodsoorzaak te zijn. Zo overleed van alle tieners die in 2022 overleden, 1 op de 5 aan zelfdoding. Dat is vaker dan aan verkeersongevallen of kanker. Bij twintigers ging het om 1 op de 3 sterfgevallen.
Ook binnen christelijke ggz komt suïcidaliteit voor en is aandacht voor suïcidepreventie een actueel thema. Het Kennisinstituut christelijke ggz (Kicg) doet al een aantal jaar onderzoek naar de relatie tussen religie en suïcide en hoe die relatie vervolgens meegenomen kan worden in de behandeling van mensen met suïcidale gedachten.
Godsbeeld
Zo blijkt (Jongkind, M et al 2019) sociale cohesie (zoals vaker naar de kerk gaan, positieve sociale steun) samen te hangen met minder suïcidaliteit. Bij christelijke (m.n. reformatorische en gereformeerde) patiënten bleken daarnaast duidelijke verschillen te bestaan in het godsbeeld. Het godsbeeld hing samen met de ernst van de suïcidaliteit: patiënten met een positief/steunend beeld van God waren minder suïcidaal dan patiënten met een angstig/afstandelijk godsbeeld. De eersten zagen God ook als heersend/straffend. De combinatie van heersend/straffend en positief/steunend lijkt dus beschermend te zijn. Daartegenover: het beeld van God als afstandelijk/niet betrokken in combinatie met angst maakt het risicovol. Verder bleek bij de doelgroep dat de mate van de overtuiging dat God suïcide verbiedt (de zogenaamde morele bezwaren) sterk samenhangt met de ernst van suïcidaliteit en bovendien ook met suïcidaal gedrag in de voorgeschiedenis.
Beschermend
Recent promotieonderzoek van psychiater Bart van den Brink (https://www.ggzcentraal.nl/vraag-niet-alleen-of-maar-ook-hoe-iemand-gelooft/) bevestigt deze link tussen religiositeit, spiritualiteit en suïcidaliteit. Geloof lijkt in het algemeen beschermend te werken tegen suïcide bij depressieve gelovige mensen. Dat had ook bij deze doelgroep te maken met morele bezwaren tegen suïcide en het type godsbeeld. Verder komt naar voren dat zij in een depressieve episode over tijd minder depressieve symptomen gaan vertonen en dat die vermindering hand in hand gaat met minder suïcidale gedachten. Ook ontstond er vaker bij hen een positiever godsbeeld.
Suïcide. Als leven een loden last wordt
Voor pastores in christelijke geloofsgemeenschappen verscheen begin dit jaar daarnaast het boek Suïcide. Als leven een loden last wordt onder redactie van Hanneke Schaap-Jonker, Ewoud de Jong en Matthias Jongkind. In het boek delen ervaringsdeskundigen en hulpverleners verhalen en inzichten. Het boek start met een aantal indrukwekkende ervaringsverhalen. Vervolgens worden door twaalf deskundigen ingegaan op thema’s als suïcidaliteit en naasten, pastoraat bij suïcidaliteit en suïcide, suïcidaliteit bij kinderen, jongeren en ouderen en welke rol professionele hulpverlening hierin kan betekenen. Mensen die suïcidaal zijn, hun omgeving, pastores en andere betrokkenen vinden in dit zeer lezenswaardige boek herkenning en handreikingen. Doel is het taboe en isolement rond dit beladen onderwerp te doorbreken, wat tot erkenning en verbinding kan leiden.
N.a.v. Jongkind, M., Van Den Brink, B., Schaap‐Jonker, H., van der Velde, N., & Braam, A. W. (2019). Dimensions of religion associated with suicide attempt and suicide ideation in depressed, religiously affiliated patients. Suicide and Life‐Threatening Behavior, 49(2), 505-519.
Schaap-Jonker, J., & Jong, E. d. (2024). Suïcide : als leven een loden last wordt (M. Jongkind, Ed.). KokBoekencentrum Uitgevers.
Dit artikel verscheen in de nieuwsbrief zorgprofessionals van 25 april 2024.