Hoe ga ik om met… angst- en paniek(aanvallen) bij kinderen en jongeren?

Angst is een gevoel dat opkomt bij dreigend gevaar en heeft een functie: de adrenaline die door angst vrijkomt, zorgt ervoor dat je een gevaarlijke situatie vermijdt, gaat vechten of juist vlucht. Maar sommige mensen zijn angstig zonder dat er echt gevaar dreigt. Dan kan er sprake zijn van een angststoornis. Van alle Nederlanders heeft bijna 20% last (gehad) van zo’n stoornis. Ook kinderen en jongeren kunnen ermee te maken krijgen.

Wanneer is angst nuttig en wanneer wordt het een probleem? Aan het woord is Annelies Peekstok. Ze is GZ-psycholoog bij De Hoop ggz en werkt dagelijks met kinderen en jongeren. Ze heeft veel ervaring met het thema ‘angst en paniek’. “Er bestaan verschillende termen om angst en paniek te omschrijven,” begint Annelies. “Een angstaanval bestaat eigenlijk niet; een paniekaanval wel. Zo’n aanval kan onderdeel zijn van een angststoornis. Er zijn veel verschillende angststoornissen. Je kunt hierbij denken aan een paniekstoornis, maar ook sociale stoornissen, fobieën en gegeneraliseerde angst vallen onder de noemer ‘angststoornis’.”

Een paniekaanval kan dus voortkomen uit een angststoornis, maar dat hoeft niet. Zo’n aanval kan ook getriggerd worden door een bepaalde gebeurtenis, zoals een enge film. Annelies: “Een paniekaanval is heftig voor degene die deze ondergaat. Iemand voelt zich overvallendoor een lawine van angst en paniek. Dit zorgt ook voor lichamelijke reacties zoals trillen, zweten en hartkloppingen. Kinderen en jongeren zijn vaak ontroostbaar en niet in staat zichzelf te kalmeren.”

Eén op de vijf jongeren in het voortgezet onderwijs heeft last van emotionele problemen, waaronder angst. Ook bij kinderen komen angststoornissen voor. Van kinderen weten we dat ze op bepaalde leeftijden vaker bang zijn en eng dromen. Wanneer moet je je als ouders zorgen maken? Annelies: “Als de angst van het kind het normale leven belemmert, moet je daar als ouders iets mee. Denk bijvoorbeeld aan een kind dat angstig is voor honden en daarom niet meer naar school durft te fietsen. Vervolgens durft het ook niet meer naar school te fietsen als de ouder meefietst. En op een gegeven moment wordt zelfsnaar buiten gaan om te spelen eng. In zo’n geval wordt het wel tijd om aan de bel te trekken bij het wijkteam of de huisarts.”

Een angststoornis is – gelukkig – goed te behandelen. Annelies: “Net als bij volwassenen wordt bij kinderen en jongeren meestal gekozen voor cognitieve gedrags therapie. Dit is een laagdrempelige therapievorm waarbij aan de hand van gesprekken inzicht wordt verkregen in de eigen gedachten: hoe kan ik angstige gedachten onderzoeken en nagaan of ze kloppen? En: als ik tot de conclusie kom dat bepaalde gedachten niet reëel zijn, hoe leer ik dan om toch te doen wat ik eng vind? Voor kinderen die nog te jong zijn om zo over zichzelf na te denken, kan speltherapie helpend zijn.”

Als we Annelies vragen wat tips te geven voor ouders die te maken hebben met een angstig kind, noemt ze een flink lijstje op. Op de belangrijkste tip legt ze graag de nadruk: “Ieder mens heeft weleens te maken met angst. Durf daar open over te zijn richting je kind. Als je als ouder kwetsbaar durft te zijn, je eigen angst benoemt en uitlegt hoeje hiermee omgaat, dan laat je zien dat angst als emotie er mag zijn. Het gaat niet om de angst op zich, maar hoe je ermee omgaat. Als je hierin een voorbeeld kunt zijn voor je kind, is dat heel waardevol.”

1. Ga naast je kind zitten en sla een arm om hem/haar heen
2. Praat rustig en op een lage toon
3. Vertel je kind dat het veilig bij je is en stel je kind gerust: dit gevoel gaat over
4. Zing een rustgevend liedje en/of bid met of voor je kind
5. Is je kind weer rustig? Praat over wat er gebeurde: waarom gebeurde dit en wat zou je kind de volgende keer kunnen doen als het een aanval voelt aankomen? Denk hierbij aan: eerder naar jou toekomen, afleiding zoeken in de vorm van een spelletje, etc.