“Als je worstelt met suïcidale gedachten, kan dat heel beangstigend zijn,” vertelt Carla Aantjes, verpleegkundig specialist bij De Hoop. “Gedachten aan de dood kunnen overheersen. Je kan je ervoor schamen of je er schuldig over voelen. De neiging is groot om deze gedachten met niemand te delen en jezelf terug te trekken.” Samen met verpleegkundige Pieter Verhard vertelt Carla over suïcidaliteit.
Hoe ontstaan de gedachten?
Als je het gevoel hebt dat niemand jou kan bijstaan en anderen alleen last van je hebben, kunnen suïcidale gedachten ontstaan. Carla: “Soms heb je een bepaalde periode moeite om het leven te verdragen, bijvoorbeeld bij rouw of tijdens een depressie. Het kan ook chronisch zijn. Dan zijn de gedachten er altijd; op de achtergrond of overheersend. Het is heel heftig als je die gedachten steeds hebt.”
Openheid
Hoe kan je ermee omgaan? “Ondanks dat je je er misschien voor schaamt, moedig ik je aan om deze gedachten niet voor jezelf te houden.”, zegt Carla. Probeer het te bespreken met je omgeving of met een hulpverlener. Als hulpverleners zijn we getraind en denken we mee: wanneer heb je hulp nodig, of juist bescherming? En hoe geef je suïcidaliteit een plek in je leven? Als je bijvoorbeeld aangeeft dat je met depressieve gevoelens worstelt, kunnen we hier in de behandeling naar kijken. Dat kan er uiteindelijk voor zorgen dat jouw suïcidale gedachten afnemen. Het meest belangrijke is dat we naast je staan. Vaak heb je behoefte aan zorg of nabijheid. Een hulpverlener of jouw omgeving kan in die behoefte voorzien of samen met jou zoeken naar perspectief.”
Twee mensen
Pieter Verhard spreekt in zijn werk regelmatig mensen die worstelen met suïcidaliteit. Ook hij benadrukt het belang van openheid. “Jouw omgeving kan van grote betekenis zijn. Het helpt wanneer je een paar mensen kent tegen wie je open kan zijn. Het hoeven er maar twee of drie te zijn, mensen waar jij vertrouwen in durft op te bouwen. Zo worden zij jouw veilige haven.”
Lijdensdruk
“Ik merk in mijn gesprekken dat de meeste mensen eigenlijk niet dood willen.”, geeft Pieter aan. “Maar ze kunnen op dat moment het zware leed of de pijn die ze ervaren, niet verdragen. Ik vraag ook altijd: ‘Als je die problemen nu niet had, hoe stond je dan in het leven?’
''Het is belangrijk om er te zijn én te blijven.''
Negen van de tien keer hebben mensen dan geen reden om dood te willen. Dat laat gelijk zien hoe zwaar de lijdensdruk is. Daarom is het zó belangrijk om nabij te zijn.”
Signaalfunctie
Pieter leert in de gesprekken om anders naar de gedachten te kijken. “Je mag leren dat de suïcidale gedachte een signaal geeft: het gaat eigenlijk niet zo goed met je. Je legt het accent daarmee niet op de gedachte zelf, maar kijkt naar wat deze te vertellen heeft. Wat is het wezenlijke probleem? Wat heb je eigenlijk nodig? Daar zoeken we dan samen naar.”
De omgeving
Praten over zelfdoding kan moeilijk zijn. Toch is het advies aan de omgeving om dit gesprek aan te gaan. Carla: “Als je merkt dat iemand zich terugtrekt, benoem het dan: ‘Ik merk dat ik je mis, kan ik iets voor je betekenen?’ Als je weet dat iemand somber is, kan je ernaar vragen: ‘Denk je weleens aan de dood?’” Pieter: “Vraag ook wat de ander nodig heeft. Iemand wil soms even niet alleen zijn en vindt het bijvoorbeeld fijn om meegenomen te worden op een wandeling. En dan is het: luisteren, luisteren, luisteren.” “Het is belangrijk om er te zijn én te blijven”, bevestigt Carla. “Juist omdat degene om wie het gaat, zich zo alleen kan voelen en contact liever uit de weg gaat. De omgeving zal dan meer het voortouw mogen nemen.”
Terugkijken
Carla: “We kijken ook altijd terug met mensen die hiermee worstelden. Wat hielp hen in de periode dat zij zich suïcidaal voelden? Het antwoord is vrijwel altijd: nabijheid, iemand die me niet in de steek liet. Verder adviseren we altijd om de oorzaak van suïcidaliteit te behandelen. Dat kan de gedachten verminderen. Ook pastoraat kan een rol spelen; als het gaat om schuldgevoelens, gewetensvragen of een behoefte aan vergeving.”
…als je worstelt met suïcidale gedachten
1. Maak het bespreekbaar, al lijkt dat nog zo moeilijk. Het is belangrijk om het isolement te doorbreken.
2. Weet dat er hulp is en dat hulpverleners jou kunnen begrijpen, zonder oordeel.
3. Op www.113.nl kun je anoniem chatten of bellen met een hulpverlener. Ook vind je er allerlei hulptools.
…voor de omgeving
1. Vraag ernaar, ga het niet uit de weg.
2. Blijf verbinden en contact houden, veroordeel niet.
3. Sociale steun helpt. Als omgeving mag je erbij blijven en erbij dúrven blijven.
4. Zorg goed voor jezelf. Het is lastig om te horen dat iemand over een zelfgekozen levenseinde nadenkt. Overleg samen met een professional en doe het niet alleen.
Denk jij aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand? Praten helpt en kan anoniem via de chat op 113.nl of via 0800-0113. Is iemand in acuut levensgevaar? Bel dan 112.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen in Hoop Magazine, de tweede editie van 2024.