Iedere dinsdagmorgen om 10.00 uur komt ze: ploegend op de fiets, dikke jas aan, klaar voor ons vaste therapie-uur. We kennen elkaar al een tijdje. Ze vertelt vandaag over een Sinterklaascadeau. Ze kreeg het van haar vader en ze biecht me op dat ze er eigenlijk niet blij mee was. “Heb je dat aan hem laten merken?”, vraag ik. “Nee, dat kon ik niet over mijn hart verkrijgen. Hij had er duidelijk zorg en aandacht aan besteed. Praktisch gezien was het ook een schot in de roos, ik vond het alleen echt niet mooi. Maar hoe kon hij dat nou weten?” “Je hebt liefdevol gezwegen”, mijmer ik. “Ja, misschien was dat het wel…”
Zwijgen, kunnen we dat nog? Spreken is zilver, zwijgen is goud. Maar in onze maatschappij lijkt openheid en alles bespreken een verborgen elfde gebod geworden. Voel je je oneerlijk behandeld? Praat erover! Heb je feedback voor een collega? Gooi het erin! Heeft je buurman een burn-out? Dan heeft hij vast niet genoeg gepraat. Ik heb gezien hoe het bespreekbaar maken van dingen mensen daadwerkelijk kan bevrijden uit eenzaamheid en isolement. En ik ben zeker niet voor om zaken in een doofpot te stoppen, onder een tapijt te vegen of met de mantel der liefde te bedekken en op die manier onrecht in stand te houden. Maar ik heb inmiddels ook ontdekt dat zwijgen een onderschatte deugd is geworden.
"Ik heb inmiddels ook ontdekt dat zwijgen een onderschatte deugd is geworden."
Zwijgen kan respectvol zijn, omdat je de ander schaamte wilt besparen. Ook al vind je dat je recht hebt om nu eens een keer het hele verhaal te horen. Zwijgen kan genadig zijn, omdat je de ander niet wilt dwingen iets aan te kijken wat hij niet aankan. Ook al heb je misschien wel gelijk met jouw feedback. Zwijgen kan intiem zijn, omdat de diepten van je hart alleen van jou zijn. Zwijgen kan beschermend zijn, omdat je het vergif van het leed dat jou is aangedaan niet verder wilt laten verspreiden.
Zwijgen is zo gek nog niet. En zwijgrecht beperkt zich niet alleen tot strafzaken waar gevangenisstraffen worden uitgedeeld. Maar ga er wel bewust mee om. Zwijgrecht is geen zwijgplicht. Matthijn Buwalda zingt het zo: ‘Bewaar de diepten van je ziel voor wie wil duiken in elke vezel, elke kern van je bestaan. Het is niet erg je hart zo af en toe te sluiten. Alsof wat daar van binnen leeft ooit dood kan gaan.’
Annelies Peekstok, GZ-psycholoog bij De Hoop ggz
Deze column verscheen in het ND op 3 december 2022.