Over leegte
In haar voorgaande boek uit 2022 ‘Het verlaten individu. Waarom voelen we ons zo leeg?’ betoogde psychiater Esther van Fenema – aan de hand van een bespreking van de klassieke zeven hoofdzonden – dat ‘leegte’ onze huidige tijd kenmerkt. Van Fenema noemt het zelfs de achtste hoofdzonde.
Deze leegte ontstaat volgens Van Fenema waar in een samenleving in toenemende mate groepsverbanden, sociale cohesie, ontbreken en waar de mens zichzelf ‘God’ waant. Waar er geen verbindend, overkoepelend, gedeeld verhaal meer is. Dat gemis wordt teruggezien in de toename van mensen die vanwege psychiatrische en/of verslavingsproblematiek zich bij de geestelijke gezondheidszorg melden.
Veel psychische klachten zijn namelijk te herleiden tot een gebrek aan zingeving, tot het ontbreken van transcendentie, tot doorgeschoten individualisme, tot ontworteling en ontheemding. Juist het soort verhalen waarvan ons eigen levensverhaal onderdeel kan uitmaken ontbreekt bij velen.
In haar nieuwste boek ‘De leegte voorbij. Op zoek naar een verhaal dat ons verbindt’ gaat Van Fenema samen met predikant Joost Röselaers op zoek naar een oplossing voor het probleem van deze leegte. De grootste crisis van onze tijd is existentieel en spiritueel van aard, volgens de auteurs. Het betekent op zoek gaan naar een nieuw gedeeld verhaal. Is er na alle grote verhalen uit het verleden nog wel zo’n verhaal te vinden?
De auteurs doen er een poging toe en gaan in gesprek met een gemêleerde groep van mensen. Dat levert een nogal uiteenlopend aantal pogingen op voor zo’n nieuw of vernieuwd verhaal. Het existentiële gemis van onze tijd, de leegte, wordt door alle geïnterviewden onderschreven.
De auteurs stellen met het boek bouwstenen voor een nieuw, zinvol, verbindend verhaal te willen aanreiken. Als aanzet tot en aanreiken van elementen van zo’n verhaal voldoet het boek. Maar misschien komt het toch vooral aan op wat een van de geïnterviewden, Stefan Paas, stelt: dat het misschien niet in eerste instantie gaat om gedeeld verhaal, maar om een gedeeld en verbonden leven. Dat krijgt meestal, heel kleinschalig, vorm en inhoud in de eigen, directe leefomgeving.
Geschreven door Frans Koopmans, n.a.v. Esther van Fenema, Joost Röselaers (2023), De leegte voorbij. Op zoek naar een verhaal dat ons verbindt. Uitgeverij Prometheus.