Van Gerrit Glas (1954), hoogleraar Filosofie van de Neurowetenschappen aan het Amsterdamse UMC en de Vrije Universiteit, verscheen eind vorig jaar een nieuw boek: Person-Centered Care in Psychiatry: Self Relational, Contextual and Normative Perspectives. Het boek daagt de lezer uit om op een andere manier tegen psychiatrie aan te kijken.
Het is tijd dat de geestelijke gezondheidszorg (ggz) verder kijkt dan alleen evidence based behandelen. Dat is nodig wil de ggz haar plek in de maatschappij op een goede wijze kunnen blijven innemen. Het zal moeten rechtdoen aan de wensen en verlangens van zowel hulpvragers als van zorgprofessionals. In zijn nieuwe boek biedt Glas, tevens als psychiater en opleider werkzaam bij de Dimence Groep, een nieuwe manier om aan te kijken tegen psychiatrische problematiek. Hij gaat daarbij uit van de intrinsieke normativiteit van professies, iets wat hij in eerdere publicaties ook al ruimschoots heeft betoogd en wat heeft geleid tot het door hem en anderen voorgestelde ‘normatief praktijkmodel’.
'Het is tijd dat de geestelijke gezondheidszorg verder kijkt dan alleen evidence based behandelen.'
Het gaat in op een van de paradoxen ten aanzien van psychiatrie: we weten steeds meer van hoe mentale stoornissen te behandelen, maar toch blijft er veel ongemak ten aanzien van de praktijk van de geestelijke gezondheidszorg. Zoals het op de achterflap van het boek wordt verwoord: “Patiënten voelen zich gestigmatiseerd, psychiaters worstelen met hun rol in een snel veranderend gezondheidszorgsysteem, er is geen consensus ten aanzien van wat mentale stoornissen feitelijk zijn en wat de focus van de psychiatrie zou moeten zijn.”
Het boek van Glas doet hierin een handreiking om enige orde in de conceptuele wanorde te scheppen. Hij gaat in op de relatie tussen het zelf van de patiënt, de context en psychopathologie. In de afgelopen jaren heeft Glas een model ontwikkeld waarin de verschillende onderlinge relaties tussen hulpvrager, behandelaar (in het boek: de psychiater), mentale problematiek en context expliciet worden gemaakt. Dat levert een uitgebreid maar ook gecompliceerd web van relaties die elk hun invloed uitoefenen op de wijze waarop met de mentale stoornis wordt omgegaan, zowel door de hulpvrager als door de psychiater. De relatie tussen de behandelaar en de patiënt heeft een intrinsiek normatief karakter, stelt Glas. Ofwel: het is primair moreel van karakter, het gaat in de geestelijke gezondheidszorg in de eerste plaats om wéldoen aan de patiënt. Ofwel: bij de behandelrelatie gaat het altijd om méér dan alleen het zo doelmatig en efficiënt uitoefenen van een technische discipline.
'Bij de behandelrelatie gaat het altijd om méér dan alleen het zo doelmatig en efficiënt uitoefenen van een technische discipline.'
Glas biedt in zijn boek een oplossingsrichting aan voor de hedendaagse psychiatrie, eentje waarin een nieuwe manier van kijken naar psychiatrische problematiek wordt gecombineerd met een waardengeoriënteerde visie op de psychiatrie als praktijk. Volgens hem is deze wijze van psychiatrie bedrijven beter bestand tegen wat vandaag de dag van professionele geestelijke gezondheidszorg verwacht mag worden. Bij een betere afstemming van de visies van behandelaars, beleidsmakers en patiënten is iedereen gediend. Het boek van Gerrit Glas is een pleidooi om behandelaars weer echt behandelaar te maken, die oog hebben voor de brede context van hun handelen en zich niet laten opsluiten in rigide, reductionistische systemen.
N.a.v. Gerrit Glas (2019). Person-centred care in psychiatry: self-relational, contextual, and normative perspectives. London/New York: Routledge.