Hoe ga ik om met… terugval?

Waar de winter voor velen symbool staat voor feest en verbondenheid, kan het voor mensen die herstellen van een verslaving juist spanningen geven. De feestdagen zijn bij uitstek momenten dat oude patronen zich weer aandienen. Verleidingen die anders zo ver weg leken, zijn ineens dichtbij. Terugval kan horen bij de realiteit van herstel. Hoe ga je ermee om, en wat helpt om opnieuw richting te vinden? Verslavingsarts Wilco Sliedrecht deelt zijn inzichten.

“We denken bij een terugval al snel aan dat ene biertje na lang niet gedronken te hebben, of die keer gebruiken na maanden clean te zijn geweest”, begint Wilco. “Toch ligt het wat complexer. Je zou kunnen spreken van een terugval als iemand na een lange periode van geen gebruik, weer structureel in gebruik is en op meerdere levensgebieden vastloopt. Daarom heb ik soms wat moeite met de term ‘terugval’”, vervolgt hij. “Het klinkt gelijk erg zwaar, alsof je helemaal terug bij af bent. Terwijl dat niet zo is. Ik spreek liever van een ‘uitglijder’ als iemand een keer opnieuw gebruikt of drinkt.”

“Terugval komt helaas vaak voor en de oorzaken verschillen per persoon”, zegt Wilco. “Je zou ze kunnen onderverdelen in biologische, psychische, sociale en spirituele factoren. Denk aan slecht slapen of gezondheidsproblemen, stress, tegenslag of heftige levensgebeurtenissen, sociale druk of juist een gebrek aan steun en het missen van zingeving of levensdoelen. We komen ook vaak tegen dat mensen denken: dat ene wijntje op die verjaardag kan wel weer. Maar vaak blijft het dan niet bij die ene keer.”

Naast risicofactoren zijn er ook beschermende factoren, benadrukt Wilco.  “Geloof of positieve relaties kunnen een grote rol spelen. Wanneer je een familie of vriendengroep hebt waar gebruiken de norm is, wordt het erg lastig. Maar steun van mensen die je aanmoedigen en met je meeleven, werkt juist beschermend. Als gelovige heb je vaak een extra krachtbron. Bidden, lezen in de Bijbel, gelovige mensen om je heen, zijn helpende factoren als je het moeilijk hebt. En als je worstelt met schaamte, weet dan dat er genade en vergeving is.”

“Bepaalde triggers zijn niet altijd te voorkomen. Een relatiebreuk of een overlijden zijn dingen die je overkomen. Het gaat erom: hoe reageer ik hierop? Word je getriggerd, zoek dan niet weer dat vertrouwde café of oude vrienden op. Mensen die verslaafd zijn geweest moeten zich bewust zijn dat ze altijd een bepaalde kwetsbaarheid houden. Benader een terugval als kans om te leren. Je staat niet ineens weer in de coffeeshop. Wat was de aanleiding? Vaak begint het al in gedachten. Probeer die stappen voor jezelf te ontleden.”

Een terugval betekent niet dat je weer helemaal terug bij af bent. Probeer zo snel mogelijk weer op te staan en laat de gedachte ‘het is allemaal verloren’ niet de overhand krijgen. Het zijn logische gedachtes, maar ze brengen je niet verder. Zie een terugval niet als falen, maar als kans om sterker terug te komen en opnieuw je weg te vervolgen.”